Geen tegels

Geen tegels.

Bijna niet voor te stellen. Geen tegels. Zandpaden. Rond het huis. Dus voor, naast en ook achter het huis. Plus natuurlijk in de tuin. Geen tegel te zien. Paden met een ‘padschoffel’ in model gebracht. Dat was het moeilijkste werk. Dan met de schoffel, hark en bezem onderhouden. 

De schoffel een grote ronde duw schoffel. Hing aan de wand in het schuurtje. Het schuurtje is een ander verhaal nu eerst over: raif.Raif is Gronings voor gereedschap. Thuis was dat vooral tuingereedschap. Schoppen, harken en ook schoffels in soorten en maten. Maar ook een houten en een aluminium rieve. Dat was allemaal nodig om zaken betreffende de tuin in goede banen te leiden. Plus de paden. Goud raif, goede spullen waren nodig.

holten 16 taands rieve.

Goed. Als in het voorjaar de tuin omgespit werd door mijn vader. Dan was op het eind ook een afwatergootje en als die gemaakt was dan begon het ‘slichten van ’t padje’. Eerst een smal paadje aan de achterkant dicht tegen de molenwijk aan. Dan aan de zijkant langs de heg. Eerst het wegsteken aan de kant van de lange waslijn en vervolgens aan de kant van de lage beuken haag. Het pad zelf werd eerst een beetje afgeplagd en geschoffeld. Van boven rond, aflopend naar de zijkanten. Het tussenpaadje was vervolgens aan de beurt. Dit liep richting de sloot en was tevens de afscheiding tussen de moestuin en de groentetuin. Ook hier was een waslijn gespannen. Meestal op maandag vol met lakens. Langs het pad stonden er struiken: kruisbessen, aalbessen en frambozen. Resteerde nog het paadje tussen de moestuin en de bloementuin.

Eerst was het pad dan prachtig glimmend zwart. Dan vergrijsde de toplaag. Droogde het mooi af dan strooide mijn vader hier nog wat geel zand over. Dit met weer een andere schep. De mooie zilver glimmende schep voor het spitten had ook een donkerbruine glimmende steel. Vooral het deel waar de linkerhand van mijn vader het omklemde. De platte schep voor de paden had een meer gebogen lange steel. Nu was er een oude schep met wat groter vlak om het zand af te strooien. Uit de kruiwagen met een korte zwaai dan met de rechterhand om de knop lichtjes heen en weer bewegend terwijl de linkerhand van links naar rechts ging. Als een fijne stofregen ging het gele zand, uit ‘mijn’ zandbank, over de paden. Een zigzag patroon achterlatend op het vlakke grijze pad.

In de loop van de zomer werden de paden met een korte duwschoffel van onkruid bevrijdt.

Afharken met een bladhark en dan aanvegen met een harde bezem. De ruimte voor het huis, van de gevel tot aan de goot langs de weg, werd in de zomer aangeharkt op zaterdagochtend. Rechte strepen, mooi in elkaars verlengde en niet te diep. In het najaar werd het bladvrij gemaakt. Aanharken en verzamelt in metalen korven, voor dat het op de mesthoop kwam. Als het erg droog was in het voorjaar of de zomer dan aanvegen. Mijn vader, en later ik, namen dan ook het voorerf van de buurvrouw mevrouw Schrik mee. Zo ontstond een mooie verzorgde vlakte voor beide huizen. Buurman Schipper, die de andere helft van de twee onder een kap woning deelde, deed hetzelfde voor zijn deel.

Soms was er op het achterdeel, voor de deur, in het zand iets geschreven. “Niet thuis getroffen, groet….” Of “komen langs voor aardappelen volgende week…”  Zand. Geen tegels. Ook makkelijk bij het hinkelen en knikkeren. Of met landje-pik. 

De zandpaden verdwenen. Ik weet niet precies wanneer. Het is typisch iets wat geleidelijk gaat maar dan is het er opeens. Alsof het er altijd was. Voor mijn gevoel viel het samen met riolering. 

Daarna waren er, ook opeens, afscheidingen. De erven vanaf het Boslaantje tot en met ons waren altijd een grote zandvlakte. Je liep dan achter de huizen langs van Van der Sluis, achter de kamer van Folly, dan achterlangs bij Kluppel (hier was ook de traditionele achterom als de winkel dicht was) dan achterlangs bij …. Gerard Kints? En dan onze buren eerst woonden daar…..toen Mollema en ten slotte de familie Schipper. Pas bij onze buurvrouw mevrouw Schrik stond een afscheiding met een hekje. Daar waar ook als eerste zand verdween en er asfalt kwam te liggen. Zo zag het er ook direct netjes uit voor de sociale dienst, die in een zijkamer van het grote pand zat. 

Schrik-de Boer stond op het naamplaatje bij de voordeur. Meneer Schrik had zichzelf in de schuur verhangen. In de ruimte stalde ze alleen haar Skodaatje. Verder kwam ze er niet. In de bergruimte kwam ze nauwelijks. Voornamelijk in de keuken was er bedrijvigheid. De achterkamer werd kantoor voor de sociale dienst. Bleven nog twee kamers over aan de voorkant waar ze afwisselend in de zomer en winter woonde. In de zonnige kamer was dat vooral in de winter en in de schaduw kant, onze kant, was ze in de zomer.

Het asfalt kwam strak tegen de natuurstenen afscheiding van de siertuin aan te liggen en liep door tot zuster Hoekstra. Die haar toegang tot de voordeur met grove kiezelstenen had bekleed. 

Bij ons kwam er een halfsteens rood muurtje precies op de scheiding. Daar paste ook een tegelstoep bij vonden beide families. Tussen Schipper en Slump kwam opeens een ligusterhaagje en bij Kluppel werd een afrastering met kippengaas gemaakt. Zo was de vrije doorgang achter de huizen langs opeens verdwenen.

Aan de voorkant kwam er met de riolering direct een andere indeling. Ieder huis kreeg een verharde oprit in de vorm van rode steen. En voor de huizen kwam een trottoir. Het aanzicht van de huizen tegenover de borg veranderde hierdoor behoorlijk. Bekijk de panden, die stonden er allemaal al een flinke tijd. Als je op oude kaarten kijkt staan ze allemaal netjes ingekleurd, al in begin 1900.

Grote veranderingen waren er bij het huis waar meubelmaker Huizenga in zat en die een grote toonzaal aan de voorkant inrichtte met enorme ruiten. De meeste verandering qua bewoners het huis naast het Boslaantje. En dan ons huis waar de oorspronkelijke gevel grijs stucwerk kreeg maar dat bij de verbouwing verdween toen het hele voorhuis werd vernieuwd en weer recht gezet.

Maar nu was er opeens een kaarsrechte grijze streep vanaf de hoek tot voor het postkantoor. Het ritueel van Hoofdweg om op zaterdag het zand keurig aan te harken zodat het er op zondag prachtig bij lag was verdwenen. Het‘aanemmelen’zeker als de bladeren vielen, was er wel een stuk simpeler door geworden. Het paadje schoonvegen, voor het huis, ging ook een stuk sneller.

 

zicht vanaf de driesprong: noordbroeksterweg- 't padje en de hoofdweg oost.

rechts het trottoir als een grijze steep voor de huizen langs +/-1970