trankiel

Morning ritual in de Rahmaniyah compound.

 Trankiel.

 

Zo af en toe, meestal als ik moe of kwaad ben, schieten woorden in een bepaalde taal te kort. Dan komt zo maar het Gronings bovendrijven. Kounavvel! Het kondigt zich meestal al aan doordat de woorden korter worden uitgesproken en de harde t klank nadrukkelijker klinkt. Het gaat onbewust. Buiten het bewust zijn van er aan de hand is om slik ik woorden in en worden zinnen korter.

Toen ik na jaren weer in de provincie kwam te wonen was er niemand die vroeg: Waar kom je weg? Ze gingen er min of meer van uit dat ik uit het Westen kwam. Als ik dan blijk gaf van enige kennis van de omgeving kwam de vraag als nog maar dan specifieker naar de streek.

Dat ik uit de Woldstreek kom en in Slochteren geboren ben levert vaak ongeloof op. Pas als ik de Groningse taal spreek lijkt men overtuigd. Beetje zoals Jochem Meyer dat kan doen: "Tammo, kiek nou een tijger....."..

 

De harde t klank (natte T) was in het begin toen ik in het Westen ging wonen voor de meeste klasgenoten aanleiding om iedere vrijdag op te merken 'of ik mijn paspoort niet vergeten was'. Friesland/Groningen 1 pot nat en het was voor Westerlingen sowieso het einde van de wereld. 

Het knauwen was makkelijker afteleren hoewel 'effe' iets doen in de plaats kwam van snel evEN iets doen. Moeilijker was en is de ooi klank voor mij. Discuskooi uitspreken en het is direct duidelijk dat mijn wortels in de oostkant van Nederland liggen. 

 

Andere delen van de wereld bezoeken betekent ook vaak Engels spreken. Maar wij als Nederlanders worden er door de native-speakers altijd zo uit gehaald. Je afkomst blijft je zo gezien achtervolgen. Het Gronings als taal heb ik de laatste jaren wel weer meer leren waarderen en ook liedjes met Groningse teksten. Herontdekking zou ik willen zeggen van Ede Staal (mede door de podcast van Erik Hulsegge) en de fraaie liedjes van Marlene Bakker (Raif.)

 

 

De provincies Groningen, Drenthe en Overijssel voeren jaren terug actie voor het behoud van hun regionale taal. De overheden uit het Nedersaksisch taalgebied vonden dat toenmalig minister Binnenlandse Zaken: Johan Remkes (Remkes die zelf ook een soort van door rookt dialect uit het noorden spreekt) veel te weinig doet om de regionale taal te beschermen en kloppen daarom aan bij de Tweede Kamer. Niet veel later las ik in het DVHN, knip.......Een stoomcursus Gronings voor al die mensen die mee willen doen aan de Oldambtster Grunneger Schriefwedstried en die het Gronings als schrijftaal niet goed beheersen. De cursus is georganiseerd door de openbare bibliotheken. De deelnemende gemeenten zijn Scheemda, Reiderland en Bellingwedde. Sina Diertens, docente Gronings, behandelt de grammatica. Gré van der Veen, schrijfster van Groningstalige boeken, geeft creatieve tips........knip

Kiek da's nog es wat aans den stok op tiepmesjien anmekoar braien. Op zug wel tieplwaarkje aal zeg ik t zulf. maar most wel stovvel weezn as tegenswoordig nog aan t schrieven benst. Bie leek het altied op maggeln moar door gaot eem nait om

Goed laat ik het maar in gewoon hedendaags Nederlands doen want mijn schoonschrijven in het Gronings zal de toets van K ter Laan ook wel niet doorstaan.
Maar goed, 

a. wie schrijven er nog 
b. en wie spreken er nog dialect
c. en, wie oh wie kan dit dialect schrijven

Wij spraken thuis Gronings. Bij mijn grootouders ook. Buiten de deur spraken we ook meestal Gronings. Behalve op school en in de kerk.  Het is dan ook vreemd om als ik nu oude bekenden tegenkom dat ik naar bepaalde woorden moet zoeken en andere woorden makkelijk ophaal en juist vreemd op kijk als anderen daar een voor mij vreemd woord voor gebruiken. Zoals mijn vriendin Janneke het heeft over heufdpien waar ik altijd kopzeer zeg.

Bij de verkiezing van het 't Schierste woord van het joar let ik speciaal even op. In de laatste edities kwamen woorden die ik 'vaak'. gebruik, al als winnaar uit de bus eelsk (2016) en mishottjen (2015) en tiepelzinnig (2019). Wat ouderwets dacht ik. Maar toen tudebekje werd verkozen dacht ik: ik ben nu echt het Gronings verleerd. Diana, die ik dagelijks aanspreek met mien lutje laiverd, een smok geven is tot daar aan toe maar tudebekje? 

Dat klinkt wel anders dan poedie maar toch... Poedie

Een veelgebruikt woord in het Gronings dat oorspronkelijk verwees naar een 'prostituee', maar tegenwoordig ook door jongens en mannen wordt gebruikt om hun 'vriendin' mee aan te duiden. Oorspronkelijk was deze laatste bedoeling dan ook niet erg vriendelijk, maar tegenwoordig heeft het een meer humoristische bijklank. Het is verwant aan het Spaanse, Portugese en Papiamentse 'puta', dat dezelfde betekenis en oorspronkelijke bedoeling heeft. Waarschijnlijk afkomstig van het Volks-Latijnse 'puta', dat op zichzelf mogelijk weer afkomstig is van 'prostituta'.

grunnegs.blogspot.com/2011/03/groningse-woorden.

 

 

Een Gronings woord voor 'rustig' is trankiel. Afkomstig van het Latijnse 'tranquillus'. In het Gronings wordt het vaak gebruikt om een situatie te beschrijven. Bijvoorbeeld "Hou wordt t nou den in hoes?" (Hoe gaat het met je gezin?) "Aal trankiel." .

 

Daar moest ik vanochtend aandenken toen ik, gewekt door de oproep van de moskee, de zon op zag komen in Riyadh.

 

Moi, tou 'eem, aal trankiel hierzo.